Bu yılın başından itibaren vergi artışları ve zamların peş peşe geldiği sigara sektöründe kaçak sigara alarmı yaşanıyor. Senenin başında yüzde 2,5 seviyesinde olan kaçak sigara oranı, yıl içinde yüzde 2’lere düşmesine rağmen ekim ayı itibariyle yüzde 3,9’a kadar yükseldi. Japan Tobacco International (JTI), Türkiye’de yaptırdığı ve kaçak ile sahte sigaranın tespit edilmesine imkan veren boş paket analiz çalışması sonuçlarını “Tütün Vergilendirmesi: Ülke Örnekleri ve İyi Uygulamalar” başlıklı toplantıda açıkladı.
Türkiye’de toplam 118 milyar dal yasal sigara pazarı bulunuyor. Çalışmaya göre bu yılın ikinci çeyreğinde kaçak sigara oranı yüzde 2,5 civarında seyrediyor. Ancak kaçak sigara içinde sahte sigara bulunmuyordu. Yılın üçüncü çeyreğinde kaçak sigara oranı yüzde 1,6’ya düştü. Sahte sigara bu dönemde yüzde 0,08’di. Ancak ekim ayı itibarıyla, dördüncü çeyrek döneminde kaçak oranı ikiye katlanarak yüzde 3,9’a çıktı. Sahte sigara ise uzun bir aradan sonra yüzde 0,3’e yükseldi.
KOMŞULARIN ETKİSİ
JTI Tütün Vergisi Direktörü Francesco Gaglioppa, komşu ülkelerle fiyat farkının yasa dışı ticareti artırabileceğini belirterek, bu yılın mart ayında 1,9 dolar olan sigara fiyatının ağustos ayı itibariyle 2,7 dolara çıktığını hatırlattı. Türkiye’nin komşu ülkelerindeki sigara fiyatlarını sıralayan Gaglioppa; Gürcistan’da fiyatın 1,9 dolar, Ermenistan’da 1 dolar, Irak’ta 1,3 dolar ve İran’da 2 dolar olduğunu söyledi. Tütünün birçok ülkede yüksek vergilendirmeye tabi olduğunu ancak nispi vergilendirmede yüzde 67 ile Türkiye’nin ilk sırada yer aldığını kaydetti. Türkiye’de tütünden alınan yüzde 70’lik verginin yüzde 67’si nispi, kalan yüzde 3’lük kısmı da maktu vergiden oluşuyor. Gaglioppa’nın verdiği bilgiye göre; Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama vergi yüzde 63… Bunun yüzde 27’si nispi, yüzde 36’sı maktu… OECD ülke ortalamalarında yüzde 58’lik verginin yüzde 23’ü nispi, yüzde 35’i maktu; Rusya’da ise yüzde 44’lük verginin yüzde 15’i nispi, yüzde 30’u maktu vergiden oluşuyor.
2020’DE 64 MİLYAR ÖTV ZOR
JTI Tütün Vergisi Direktörü Francesco Gaglioppa, tütün ürünlerinin, Hükûmetlerin ana gelir kaynaklarından birisi olduğunu belirterek; yüksek vergili fiyatların sigaraların satın alınabilirliğini azaltarak yasa dışı ürünlerin önünü açtığını söyledi. Hükûmetlerin öngördüğü toplam vergiye ulaşmasındaki en önemli girdinin yasal pazar hacmi olduğunu dile getiren Gaglioppa, “Türkiye’de ocak-ekim döneminde sigara ÖTV gelirleri toplam bütçe vergi gelirlerinin yüzde 8,7’si, toplam ÖTV gelirlerinin yüzde 37’sidir. 2020 yılında da 64 milyar liralık bir gelir toplanacağı öngörülüyor. Yüzde 67’nin üzerindeki vergi bizim açımızdan operasyonu sürdürmemizi zorlaştırıyor. 64 milyar liralık verginin toplanamayacağını düşünüyoruz. Vergide büyük zıplamalarda, kompanse edemiyoruz. Gelecek beş yılda ne kadar artırılacağı değil nasıl artırılacağını bilmeliyiz. Beş yıllık plan olsun, ona göre fiyat ve politika geliştirelim” diye konuştu.
YÜKSEK VERGİ YUNANİSTAN’A 5 MİLYAR AVRO KAYBETTİRDİ
Tütünde aşırı vergilendirme; Yunanistan, Ürdün ve Almanya gibi ülkelerde vergi kaybına sebep oldu. Yunanistan’da devletin ekonomik kriz sebebiyle vergi artışına gittiğini, 2010 yılında vergi yükünün yüzde 37 artırıldığını, 2017 yılında da nispi vergi oranının 6 puan yükseltiğini söyleyen Francesco Gaglioppa, “Sigara vergisinde 2011-2018 yıllarında 5 milyar avroyu aşkın kayıp yaşandı” dedi. Ürdün’de de vergi artışlarının satış fiyatlarını yükselttiğini, daha ucuz sigaralara olan talep nedeniyle komşu ülkelerden yüksek miktarda yasa dışı sigara girişi olduğunu kaydeden Gaglioppa, “2019’da Ürdün’de yasa dışı ticaret tekrar yüzde 30’lara çıktı. Almanya’da ise 2002-2005 yılları arasında vergi artışları nedeniyle kaçak hızla arttı. O tarihten sonra vergilendirmeye yönelik uygulanmaya başlanan daha kademeli yaklaşım, sadece büyümeyi durdurabildi. Ancak hâlâ beş sigaradan biri vergi ödemiyor” ifadelerini kullandı. JTI Yunanistan Satış Sorumlusu Dimitri Krinias da, ülkede kaçak sigaranın yüzde 5’lerden yüzde 27’ye çıktığını belirterek, “Yunanistan’da arabaların içinde ya da sokaklarda yaşlı kadınlara kaçak sigara sattırıyorlar” diye konuştu.
Türkiye Gazetesi
